Wprowadzenie do baroku i jego rozwój.

Mistrzowie dojrzałego baroku

Daniel Naborowski (1573-1640) polski poeta barokowy .Godził w swojej poezji wartości sprzeczne: renesansową pochwałę rozsądku i życia statecznego z przekonaniem o marności świata i nieuchronnym przemijaniu wszelkich zjawisk. Jego twórczość to świadectwo harmonii sprzeczności, obecnych zarówno w życiu ludzkim, jak i w całym dziele stworzenia. Studiował w Wittenberdze (1590-1593), Bazylei (studia medyczne ukończył w 1595), Orleanie (prawo, Strasburgu (kontynuacja studiów prawniczych od 1596) i Padwie (w 1602), gdzie pobierał prywatne nauki mechaniki u Galileusza. W czasie studiów w Strasburgu nauczał języków obcych Janusza Radziwiłła, a w 1602 został jego sekretarzem. U jego boku wziął udział w rokoszu Zebrzydowskiego. W 1610 podróżował po Europie (zwiedził Niemcy, Szwajcarię, Anglię, Francję, Włochy), brał udział w misjach dyplomatycznych księcia. Rolę sekretarza pełnił do śmierci księcia Janusza w 1620. W tym samym roku Naborowski ożenił się. W 1633 został mianowany marszałkiem hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła. Będąc kalwinem umacniał czynnie wyznawaną przez siebie religię na Litwie. W 1637 uzyskał posadę sędziego grodzkiego w Wilnie.

---

Jan Andrzej Morsztyn, potomek ariańskiej szlachty, był świetnym politykiem, któremu udało się wspiąć w okresie kontrreformacji na najwyższe państwowe urzędy. Piastował on urząd podskarbiego wielkiego koronnego, który zmusił go do przejścia na katolicyzm. Ten światły człowiek, przede wszystkim utalentowany poeta marinistyczny, nie był zbytnio człowiekiem religijnym. Obok celów natury politycznej, jakie sobie wyznaczał, pozostało także miejsce dla poezji, która została zebrana w zbiorach zatytułowanych: "Kanikuła albo psia gwiazda" (powst. 1647) oraz "Lutnia" (powst. 1661). Stał się on reprezentantem barokowej poezji dworskiej, a pomysły twórcze odnajdywał na dworze króla Jana Kazimierza, z którym związany był politycznie i towarzysko. W salonach monarchy rodziły się wiersze kunsztowne formalnie, dosyć zabawne, poruszające lekką tematykę codzienności i unikające patosu wielkich problemów. Z resztą sam Morsztyn przyznawał się, że tworzy wyłącznie dla zabawy i pieniędzy, ale z dbałością o artystyczny kształt wierszy. Dlatego w jego utworach zauważyć można trafność i oryginalność doboru środków poetyckich takich jak np.: porównania, antytezy, oksymorony, wyliczenia, pytania retoryczne, paradoksy, hiperbolizację i anafory. Jeśli chodzi o tematykę, to większość utworów w różnorodny i sobie właściwy sposób przedstawia problem miłości, ale bardziej jako żartobliwego i zmysłowego flirtu.

Jednym z przykładów dworskiej poezji miłosnej w wydaniu Morsztyna jest wiersz pt. "Bierzmowanie", w którym nie tyle zakochany, co oczarowany i pełen pożądania podmiot liryczny wylicza kolejno wdzięki i czarowne zachowania przepięknej Jagnieszki. Jest ona nie tyle dziewczyną, co "ogniskiem", które spala kochanka, gdy na nią patrzy.

Inspirowany włoskim nurtem marynizmu Jan Andrzej Morsztyn pozostawił po sobie bogatą spuściznę poezji zamkniętej w rygorystycznych normach poetyckiego warsztatu. Ten autor, który dbał o kunsztowność konceptu i formy, dał wyraz niespotykanej dotąd w Polsce estetyki twórczej.