Wprowadzenie do baroku i jego rozwój.

Sztuka barokowa wobec kontrreformacji

Styl barokowy w sztuce europejskiej kształtował się w ścisłym związku z przemianami religijnymi, filozoficznymi i społecznymi drugiej połowy XVI wieku. Sobór trydencki (1545-1563), zwołany w celu zapobieżenia podziałowi Kościoła i przeciwdziałania reformatorom (zwłaszcza Marcinowi Lutrowi), rozpoczął kontrreformację, która popierała rozwój nowej sztuki, odsłaniającej bogactwem swojej fantazji, wielością motywów i niezwykłością tematów irracjonalny charakter świata i wszelkich zjawisk. Barok przeciwstawiał się renesansowej harmonii, klasycznemu umiarowi, zrównoważonym proporcjom i racjonalizmowi. Jego sztuka przyciągała monarchów, możnowładców świeckich i duchownych, dla których spełnieniem dworskiej etykiety stawał się przepych, nie bez znaczenia pozostawała także działalność zwolenników kontrreformacji - jezuitów. Uchwały soboru trydenckiego zmieniły bowiem oblicze Kościoła, wprowadzając żywą i atrakcyjną liturgię, w której znalazło się miejsce na teatralność oraz nastrojowość. Monumentalizm i dynamika, malowniczość i bogactwo dekoracji, światłocienie i kolorystyka sztuki barokowej dobrze służyły obronie ortodoksyjnej religijności. Przepych budowli i obrzędów narzucał przekonanie o potędze i bogactwie Kościoła, ponadto skutecznie Konkurował z surowością ,prostotą świątyń i protestanckich liturgii.
Głębokie przeobrażenia zachodziły także w XVII-wiecznej filozofii. Blaise Pascal, francuski myśliciel, zanegował możliwości poznawcze rozumu. Wiedza racjonalna okazuje się bezradni] wobec zasadniczych pytań nurtujących człowieka, a dotyczących zagadnień etycznych i religijnych. Dlatego Pascal sięga do "intuicji serca", mającego swoje "racje, których nie posiada rozum'1 Badając wszystko, co poznaniu dostępne, człowiek zdobywa przekonanie, że właściwie nic nie wie. Dlatego nic bardziej zgodnego z rozumem, jak "wyparcie się rozumu". Człowiek, jego zdaniem, jest "myślącą trzciną" i tylko wiara w Boga, pełne zawierzenie Jego Opatrzności są ratunkiem dla ludzkiej duszy.
Nowy styl narodził się we Włoszech jako następstwo sztuki renesansowej. Paradoksalnie do jego rozwoju przyczynił się wielki mistrz odrodzenia - Michał Anioł, który pojmował sztukę jako wyraz wiecznego zmagania się sił psychicznych z siłami natury.
Dla architektury barokowej, sakralnej i świeckiej charakterystyczne było nie tylko bogactwo wnętrz, ale i powiązanie gmachu z otoczeniem. Kościoły barokowe cechuje monumentalizm; ich wnętrza są bogato zdobione sztukateriami, rzeźbami i malowidłami, często o charakterze iluzjonistycznym. Styl barokowy zaowocował w całej Europie szczególnym rozkwitem malarstwa.
Artyści :

- Lorenzo Bernini (1598-1680) rzeźbiarez i architekt, jego dzieło to Bazylika św. Piotra w Rzymie

- Francesco Borromini (1599-1667) architekt , jego dzieło to kościół San Carlo w Rzymie

- El Greco (1541-1614) malarz, rzeźbiarz i architekt hiszpański. Był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli manieryzmu; największe dzieła to : "Pokłon pasterzy", "pogrzeb hrabiego", "orgaza", " wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny"

- Diego Velazquez (1599-1660) najwybitniejszy hiszpański malarz barokowy; dzieła: "Wieczerza w Emaus", "Dworki", "Pokłon Trzech Króli", "Ukoronowanie Najświętszej Marii Panny"

- Peter Paul Rubens (1577-1640) malarz baroku flamandzkiego; dzieła : "Zdjęcie z krzyża", "Święta rodzina", "Sąd Parysa"

- Anton van Dyck (1599-1641) malarz angielski, niezrównany portrecista; dzieła : "Markiza Geronima Spinola-Doria", "Portret Karola I"

- Harmenszoon Rembrandt van Rijn (1606-1669) holenderski malarz, rysownik; dzieła : "Powrót syna marnotrawnego", "Straż nocna" , "Tytus", "Lekcja anatomii doktora Tulpa"