Wprowadzenie do baroku i jego rozwój.

Ideologia sarmacka

Sarmatyzm - barokowa formacja kulturowa dominująca w Rzeczypospolitej od końca XVI do drugiej połowy XVIII wieku. Opierała się na micie, jakoby szlachta polska miała pochodzić od Sarmatów - starożytnego ludu zamieszkującego początkowo między Dolną Wołgą a Donem. Po Sarmatach szlachta miała odziedziczyć umiłowanie wolności, gościnność, dobroduszność, męstwo oraz odwagę.

Mit ten odegrał ważną rolę w barokowej literaturze polskiej i miał ogromny wpływ na kształtowanie umysłowości, obyczajowości i ideologii polskiej szlachty. Według opinii Tadeusza Mańkowskiego:" teoria sarmackiej genezy narodu i państwa polskiego w tym świetle to nie mit, ani też bajanie niekrytycznych umysłów kronikarzy, lecz wyraz poszukiwania swojego "ja" przez bardziej oświecone warstwy narodu, poszukiwanie tradycji historycznych przez naród, który poczuł się na siłach i chce coś znaczyć, szukanie swego miejsca wśród innych narodów o odległej przeszłości". Wpłynął tym samym na spójność i solidarność narodu polskiego po Unii lubelskiej, i był o podobnym znaczeniu, jak starożytni Germanie dla Niemców.

Na takim podłożu narodził się wzór szlachcica- Sarmaty, który:
- wytrwale bronił przywilejów i swobód szlacheckich,
- stał na straży tradycji (tradycjonalizm) i przestrzegał dawnych obyczajów - stąd jego niechęć do cudzoziemców i obcej mody;
- był niechętny wyjazdom zagranicznym;
- pogardzał nauką i rozwojem intelektualnym;
- był ceremonialny, zamiłowany w przepychu i przesadzie;
- brał aktywny udział w sejmikach, sejmach i rokoszach, ale nie chciał dopuścić do żadnych zmian i reform (konserwatyzm), które w jego przekonaniu mogłyby przynieść szkodę narodowi;
- był dobrym oratorem mimo miernego wykształcenia w jezuickich kolegiach,
- kontynuatorem rycerskich obyczajów: odwagi, męstwa, troski o kraj,
- dobrym gospodarzem,
- cenił wartości materialne; pobożnym, prawie dewocyjnym wyznawcą wiary chrześcijańskiej - przeciwnikiem tolerancji religijnej,
- był przekonany, że wolność szlachecka i wiara katolicka są doskonałe, a jedynym ich obrońcą jest szlachcic- sarmata.